Những điều cần lưu ý trong công việc và cuộc sống tại nhật bản

Nhật Bản – mảnh đất mặt trời mọc không chỉ mê hoặc thế giới bằng vẻ đẹp tinh khôi của hoa anh đào hay nét văn hóa đặc sắc lâu đời, mà còn nổi tiếng với nền kinh tế hiện đại bậc nhất. Đằng sau ánh hào quang ấy là một môi trường sống và làm việc đầy kỷ luật, chuyên nghiệp nhưng cũng không kém phần thử thách.

Nếu bạn đang ấp ủ giấc mơ sinh sống hoặc làm việc tại đây, đừng bỏ qua những chia sẻ thiết thực và chân thực mà Nhật Minh sẽ mang đến ngay sau đây – tất cả những điều bạn cần biết để thích nghi, phát triển và thành công tại xứ sở này.

 

Những điều cần lưu ý trong công việc tại Nhật Bản

Văn hóa làm việc đặc trưng

• Tinh thần đồng đội và sự phối hợp (Wa – 和): Một trong những giá trị cốt lõi trong văn hóa làm việc của người Nhật là tinh thần đồng đội, được gọi là “Wa”. Tại Nhật Bản, làm việc nhóm được xem trọng hơn cá nhân. Mỗi cá nhân đều phải biết phối hợp nhịp nhàng, hòa mình vào tập thể để đạt hiệu quả cao nhất. Các hành động mang tính cá nhân quá mạnh, đặc biệt là những quyết định riêng lẻ không thông qua ý kiến chung, có thể bị coi là phá vỡ sự hòa hợp và làm ảnh hưởng đến tinh thần làm việc tập thể.
• Sự tôn trọng cấp trên và thứ bậc (Senpai-Kohai – 先輩-後輩): Mối quan hệ giữa người đi trước (senpai) và người đi sau (kohai) là nét đặc trưng sâu sắc trong môi trường làm việc tại Nhật. Người mới vào công ty cần thể hiện sự tôn trọng đúng mực với những người có thâm niên hơn, từ cách chào hỏi, xưng hô đến thái độ lắng nghe ý kiến. Tôn trọng thứ bậc không chỉ thể hiện phép lịch sự mà còn giúp tạo dựng môi trường làm việc hài hòa, hiệu quả.
• Sự đúng giờ và kỷ luật: Người Nhật nổi tiếng thế giới với sự đúng giờ tuyệt đối. Việc đến sớm vài phút trước giờ làm là điều bình thường, thể hiện sự nghiêm túc và tôn trọng thời gian của người khác. Bên cạnh đó, họ rất coi trọng kỷ luật trong công việc, từ việc tuân thủ quy trình cho đến thực hiện các nội quy của công ty một cách chính xác và nhất quán.
• Làm thêm giờ (Zangyo – 残業): Làm thêm giờ là một thực tế phổ biến tại nhiều công ty Nhật Bản. Mặc dù chính phủ đang nỗ lực cải cách để giảm tình trạng này, nhưng văn hóa làm thêm giờ vẫn tồn tại do tính chất công việc, trách nhiệm cá nhân và tinh thần cống hiến. Người lao động cần biết cách sắp xếp công việc hợp lý, quản lý thời gian hiệu quả để tránh quá tải và ảnh hưởng sức khỏe.
• Giao tiếp trong công việc: Giao tiếp nơi công sở tại Nhật rất đặc thù, trong đó việc sử dụng kính ngữ (keigo) là bắt buộc để thể hiện sự tôn trọng người đối diện. Bên cạnh đó, người Nhật thường ít thể hiện cảm xúc rõ ràng, do đó sự im lặng đôi khi mang hàm ý đồng thuận hoặc cần thêm thời gian suy nghĩ. Giao tiếp cần rõ ràng, cẩn trọng, tránh gây hiểu nhầm hoặc làm mất lòng người khác.
• Văn hóa tặng quà (Omiyage – お土産) và giao tiếp xã giao: Việc tặng quà ở Nhật không chỉ là một cử chỉ lịch sự mà còn thể hiện sự quan tâm và mối quan hệ giữa các cá nhân. Những món quà nhỏ khi đi công tác, nghỉ lễ hay gặp gỡ đối tác đều có ý nghĩa rất lớn. Ngoài ra, các buổi tụ họp ngoài công việc như tiệc cuối năm, ăn uống cùng đồng nghiệp cũng là cơ hội quan trọng để tăng cường mối quan hệ trong công ty.

Tìm kiếm việc làm và chuẩn bị hồ sơ

• Các kênh tìm kiếm việc làm phổ biến: Người tìm việc tại Nhật có thể tiếp cận nhiều nguồn thông tin khác nhau như các trang web tuyển dụng uy tín (Indeed Japan, Rikunabi NEXT, MyNavi), công ty giới thiệu việc làm, hay thông qua các mối quan hệ cá nhân. Việc tận dụng hiệu quả các kênh này sẽ giúp ứng viên nhanh chóng tìm được cơ hội phù hợp với trình độ và mục tiêu nghề nghiệp.
• Viết CV (Rirekisho – 履歴書) và thư xin việc (Shokumu Keirekisho – 職務経歴書): CV tại Nhật thường có mẫu chuẩn và yêu cầu trình bày ngắn gọn, súc tích nhưng đầy đủ các thông tin cá nhân, trình độ học vấn, kinh nghiệm làm việc. Rirekisho thể hiện tổng quan, trong khi Shokumu Keirekisho đi sâu vào mô tả cụ thể từng vị trí đã đảm nhận. Việc sử dụng ngôn ngữ lịch sự, chuẩn mực và đúng hình thức là điều vô cùng quan trọng.
• Phỏng vấn xin việc: Trước buổi phỏng vấn, ứng viên cần nghiên cứu kỹ về công ty để thể hiện sự quan tâm nghiêm túc. Trang phục phỏng vấn thường yêu cầu chỉnh tề, trang nhã (thường là vest đen, sơ mi trắng). Trong quá trình trả lời, cần giữ thái độ khiêm tốn, trả lời rõ ràng, mạch lạc và luôn thể hiện sự kính trọng đối với người phỏng vấn bằng cách cúi chào đúng quy cách và giao tiếp lễ phép.

Các kỹ năng cần thiết

• Tiếng Nhật: Khả năng tiếng Nhật tốt là yếu tố tiên quyết khi làm việc tại Nhật. Tùy từng vị trí, nhà tuyển dụng có thể yêu cầu trình độ JLPT N2, N3 hoặc cao hơn. Giao tiếp trôi chảy không chỉ giúp công việc diễn ra thuận lợi mà còn tạo ấn tượng tốt với đồng nghiệp và cấp trên.
•  Kỹ năng giao tiếp: Bên cạnh ngôn ngữ, kỹ năng lắng nghe và truyền đạt cũng đóng vai trò quan trọng trong môi trường làm việc. Giao tiếp hiệu quả giúp giảm hiểu lầm, nâng cao hiệu suất công việc và góp phần xây dựng các mối quan hệ tích cực. Khi xảy ra bất đồng, việc giữ bình tĩnh và giải quyết xung đột một cách ôn hòa là điều cần thiết.
• Kỹ năng làm việc nhóm: Trong văn hóa tập thể của Nhật Bản, khả năng hòa nhập và phối hợp với nhóm là một kỹ năng thiết yếu. Việc chủ động hỗ trợ đồng nghiệp, chia sẻ thông tin và đóng góp cho mục tiêu chung sẽ giúp bạn nhanh chóng được công nhận và hòa nhập với môi trường mới.
• Tính tỉ mỉ và cẩn thận: Người Nhật rất coi trọng sự chính xác và chi tiết trong công việc. Từ những việc nhỏ nhất như cách trình bày tài liệu cho đến việc kiểm tra lỗi, tất cả đều cần được thực hiện chỉn chu. Tính tỉ mỉ không chỉ giúp hạn chế sai sót mà còn thể hiện tinh thần chuyên nghiệp của người lao động.

Những điều cần lưu ý trong cuộc sống tại Nhật Bản

Khi sinh sống và làm việc tại Nhật Bản – một quốc gia có nền văn hóa, luật pháp và nếp sống cộng đồng rất chặt chẽ – thực tập sinh và người nước ngoài nói chung cần đặc biệt lưu ý để thích nghi tốt, tránh vi phạm pháp luật cũng như gây ảnh hưởng đến bản thân và những người xung quanh.

Dưới đây là 10 điều quan trọng mà bạn nhất định phải ghi nhớ:

1. Luôn mang theo thẻ ngoại kiều: Người nước ngoài cư trú trung/dài hạn tại Nhật có nghĩa vụ phải luôn mang theo thẻ ngoại kiều bên mình. Nếu không mang theo thẻ này, bạn sẽ bị xem là vi phạm Luật Quản lý Xuất nhập cảnh và Chứng nhận người tị nạn.
2. Tuyệt đối không xả rác bừa bãi: Nhật Bản có quy định rất nghiêm ngặt về việc phân loại và thu gom rác. Hành vi xả rác bừa bãi ra đường, công viên hay khu đất trống được xem là hành vi xả rác bất hợp pháp và có thể bị xử phạt.
3. Không được làm thêm trái phép: Thực tập sinh kỹ năng chỉ được làm công việc đã đăng ký trong chương trình thực tập. Việc tham gia lao động ngoài (kể cả công việc đơn giản) khi chưa được phép là vi phạm luật và có thể bị coi là lao động bất hợp pháp.
4. Không lái xe nếu chưa có bằng lái hợp pháp: Bạn chỉ được phép lái xe ở Nhật khi có bằng lái do Nhật Bản cấp. Nếu đã có bằng lái tại Việt Nam, bạn cần làm thủ tục chuyển đổi sang bằng lái Nhật tại các trung tâm cấp bằng.
5. Không tự ý vào sân nhà người khác dù chỉ để chụp ảnh: Hành vi này có thể bị xem là xâm nhập trái phép theo Luật Hình sự Nhật Bản, dù bạn chỉ muốn chụp hoa hoặc phong cảnh đẹp trước nhà người khác.
6. Không đốt pháo hoa trong nhà: Do đặc thù nhà gỗ tại Nhật và quy định nghiêm về phòng cháy chữa cháy, việc đốt pháo hoa trong nhà bị cấm hoàn toàn. Bạn chỉ nên đốt pháo tại khu vực và thời điểm được phép.
7. Không hát karaoke tại nhà: Tiếng ồn có thể gây ảnh hưởng đến hàng xóm và bị khiếu nại. Tốt nhất, bạn nên đến các cơ sở karaoke được cấp phép để vui chơi mà không làm phiền cộng đồng.
8. Không tự tiện lấy xe đạp bỏ bên đường: Dù xe đạp có vẻ như vô chủ, nhưng nếu bạn tự ý sử dụng sẽ bị coi là hành vi trộm cắp hoặc biển thủ tài sản theo Luật Hình sự Nhật Bản.
9. Không sử dụng điện thoại khi đang đạp xe: Vừa đạp xe vừa dùng điện thoại không chỉ nguy hiểm mà còn vi phạm Luật Giao thông. Hãy dừng xe lại nếu cần tra bản đồ hoặc liên lạc.
10. Không che ô bằng một tay khi lái xe đạp: Việc này gây mất an toàn và vi phạm luật giao thông. Trong trường hợp mưa, hãy mặc áo mưa và lái xe bằng hai tay để đảm bảo an toàn.

Dù một số hành vi trên tưởng chừng đơn giản và vô hại, nhưng trong môi trường kỷ luật cao như Nhật Bản, việc tuân thủ pháp luật và văn hóa ứng xử là điều hết sức cần thiết. Ghi nhớ và thực hiện tốt những điều cơ bản này sẽ giúp bạn có cuộc sống suôn sẻ, hòa nhập tốt với xã hội Nhật, đồng thời để lại ấn tượng tốt đẹp trong mắt người dân bản địa.